Inula helenium, Compositae (Bileşikgillerden) familyasına ait olan ve papatyanın yeğeni olarak bu bitki ülkemizde Koca andızotu, rasen, induz otu, kanes, anduz otu, atgözü otu gibi farklı isimlerde tanınabilmektedir.
"Aunée" olarak bilinen bir ismi daha bulunmaktadır. Yunanca "Helena" isminden gelmektedir. Tarihte Troyens ve Achéens'in on yıllarca uğruna savaştıkları, Paris'in sevgilisi ve Ménélas'ın güzel karısı Hélénenin yüzüne benzetilmektedir.
Inula helenium Anavatanı tam olarak bilinmese de Anadolu'da kendisi ile birlikte 4 tür ile birlikte yayılım göstermektedir. Bitkinin kullanımı çoğunlukla rizom (toprak altı kısım) ile sağlanmaktadır.
Ortalama 1-1.5 metreye kadar ulaşan boyu nadir de olsa 3 metreye kadar çıkabilir. Andız otu çok yıllık otsu bir bitkidir. 45 cm uzunluktaki yapraklar sivri uçludur ve kenarları dişlidir. Üst kısmı yeşil ve alt kısmı gri renktedir. Yapraklar üzerinde ince tüyler bulunmaktadır. İlkbaharın başlaması ile sonbahara kadar sarı çiçekleri vardır. Çiçekleri 5-8cm çapında, uzun bir sap üzerinde hem papatyaya hem de yaban ayçiçeğine benzetilmektedir. Çiçeklerden oluşan tohumlar silindir biçimdedir ve uç kısmında tüy öbeği bulunur. Bu tohumların dökülmesi ile çoğalmaktadır. Rizom kısım kalın yumrulardan oluşur. Kökün içi açık renkli, kokulu ve kremsi yapıdadır.
Güneşte veya kısmi gölgeden hoşlanmaktadır. Serin ve biraz da kireçli olan toprakları tercih etmekte olan Andız gözü kökleri fazla nemde çürümektedir.
Balgam söktürücü
özelliği bulunur soğuk algınlığı, bronşit ve amfizem vakalarında etkilidir.
Menopoz sırasında gece
terlemelerini önlemeye yardımcı olur.
Nefes darlığına iyi
gelir. Bedeni güçlendirici
toniktir. Tonik olarak ve adet düzenlemek için küçük uygulama alanlarına sahiptir.
Özellikle öksürük,
tüberküloz, bronşit ve sindirim sistemi rahatsızlıklarının tedavisinde
etkilidir. Bronşite eşlik eden astım ve anfizem durumlarında rahatlatıcı etki yapar.
Vücuttaki toksinleri
temizler, bağışıklık ve sindirim sistemini destekler; bakteriyel ve fungal
enfeksiyonları tedavi eder.
Bitki harici olarak
cilt iltihapları ve ülserler için kullanılabilir. Hipokrat ayrıca bitkiyi
kronik cilt döküntülerini ve kaşıntıyı tedavi etmek için de kullanmıştır.
Siyatik, yüz ve diğer
nevralji tedavisinde olarak kullanılmaktadır.
Yuvarlak kurt, iplik
kurdu, kanca kurdu tedavilerinde kullanılabilmektedir. Hazımsızlık ve diğer
mide rahatsızlıklarını rahatlatmak amacıyla kullanılabilir.
Tadı acı olan bitki
midevidir: İştahı açar, sindirimi kolaylaştırır. Safrayı söktürür. İdrarı
artırıcı etkisi vardır. Terleticidir.
Inula helenium Antik Yunanlılar ve Romalılar tarafından tonik ve ilaç
olarak uzun bir süre kullanılmış olup kronik cilt rahatsızlıklarını, hayvan
ısırmalarının neden olduğu kaşıntı ve ağrıyı dindirmek amacıyla da
kullanılmıştır.
Hipokrat‘a
göre ise beyni, böbrekleri ve mideyi uyarıcı etkisi bulunmaktadır. Geleneksel Çin ve Hint Ayurveda tıbbı
bu kökü bronşit ve astım için kullanımışlardır.1800’lerde
andız otu kökünden pastiller, şekerler ve öksürük damlaları üretilmiştir.
9. yüzyılda Sloven halk tıbbında yılan zehrine karşı panzehir olarak kullanışlardır.
Inula helenium Köklerinin toplanması ve temizlenmesi ya da satın alındıktan sonrası için yapılabilecekler şöyledir:
1 litre suya atılan kök bir süre demlenmeye bırakılır. Günde 2 veya 3 fincan kadar tüketilir.
Eğer suda bir süre demlemek yerine kaynatarak içmeyi tercih edilirse bitkinin kökündeki acılık yüzünden oldukça sert bir tat ile karşılaşılabilir. Tarifi kaynatarak uygulanırsa ayrıca dıştan pansuman için de kullanılabilir.
Andız otu ile ayrıca şarap yapılabilir. 1 litre beyaz şaraba dilimler halinde kökler atılır. Bir hafta dinlenmeye bırakılır ve şekerlenir. Gün içerisinde 1 kadeh tüketilebilir.
Bazı yerlerde bitkinin hoş kokulu kurumuş rizom kökleri çiğ olarak ya da kök sebzesi gibi pişirilip yenilir. Ancak daha önce de belirtildiği gibi bitki kökü acıdır.
Günümüzde kanser tedavisinde kullanımı için denemeleri devam etmektedir.
Bilinen herhangi bir yan etkisi olmasa da fazla tüketimi baş ağrısı, mide bulantısı ve bağırsak problemlerine yol açabilir.
Yorumlar
Yorum Gönder