Viscum album L. (Ökse Otu)

 Viscum album bitkisi yaygın adı ile Ökse Otu bloğumuzun diğer bir bitkisi. Ökse otunun yanı sıra gevele, güvelek, gövelek, purç, çekem isimleri halk arasında yaygın olarak kullanılır.

Santalaceae familyasına ait olan Ökse otunun Anavatanı Avrupa, Batı ve Güney Asya'ya ait olan asalak bir bitki türüdür. Günümüzde dünyanın büyük bir çoğunluğunda yayılım göstermektedir.

Viscum album bitkisi genellikle köknar, çam gibi iğne yapraklı bitkilerin yanı sıra ahlat, alıç, armut, ayva, elma, kayısı gibi meyve ağaçlarının ve çitlembik, gürgen, ıhlamur, kavak gibi kışın yapraklarını döken ağaçların veya çalıların üzerinde yetişen parazit bir çalıdır.

Viscum album ismini yapışkan ve viskoz özelliğinin yanı sıra renginin beyaz olmasından dolayı almıştır. Türkçe ismine karşılık gelen Ökse otundaki "Ökse" kuşları yakalamak amacıyla ökse yapımında kullanılıyor olmasından almıştır.

Ökse otunun çapı 100cmyi bulabilir. Oldukça sık çatallaşan bir dal sistemine sahiptir. Sapları her zaman ikiye ayrılarak dallanır. Gövdesi çok kısadır. Bitkinin dallarının ucunda karşılıklı 2 adet yaprak bulunur bu yapraklar oval şekildedir. 

Dalların uçlarında 2 ile 6 adet sarı-beyaz çiçekleri bulunur. Mart ve nisan aylarında çiçeklenir. Çiçekler tek eşeylidir. Ekim ve kasım aylarında nohut büyüklüğünde yapışkan, sulu ve yumuşak meyveleri oluşur ve bu meyvelerin içinde oval veya köşeli tohumlar bulunur. Ökse otu ağaçların dallarına köklerini bırakarak bitki özünü emer. 

Kuşlar tarafından yenen ökse otu meyvesi dışkılardaki çekirdekten yayılır. Günümüzde tohumları özel olarak yetiştirilerek çoğaltılabilmektedir. Tohumun dış yüzeyindeki yapışkan örtü ve lif tohumların yerleşeceği bitkiye sıkıca tutunmasını sağlar. Ağaca yerleştikten sonra köklerini yayar ve bu kökler her sene 1 veya 2 tane daha kökçük oluşturur. Gölge-yarı gölge alanlardan hoşlanır. Emici kökleri yetiştiği bitkinin dallarından, bitkinin özünü emerek yaşamını sürdürür. Ancak bitkinin besin değerlerini kaybetmesine, bitkinin zayıflamasına, veriminin düşmesine, dallarda veya gövdelerde kurumaya hatta bitkinin tamamen ölmesine neden olabilir.

Viscum album kullanım alanları ise şu şekildedir.

Gıda Sektöründe: En yaygın kullanım alanı Ökse otu çayıdır. Yapımında dallar ve yaprakları kullanılır. Meyveleri zehirli olduğundan tüketilmez. Ökse otu yağı, ökse otu ekstraktı da üretilebilir.

Tıp Sektöründe: Psikolojik rahatsızlıklarda özellikle anksiyete rahatsızlığında doktorlar tarafından önerilir. Uykusuzluğa iyi gelir. Kanamayı durdurucu özelliği bulunmaktadır. Kan şekerinin dengelenmesinde yardımcıdır. Ökse otu, öksürük, boğaz ağrısı, boğazda oluşan tahriş gibi birçok üst solunum yolu rahatsızlıklarında tercih edilebilir. Kadınlarda regl ağrılarını azaltmakta önemli rol oynamaktadır. Bağışıklık sistemini güçlendirir. Bunların yanı sıra bitkinin anti-inflamatuar, antioksidan özellikleri bulunmaktadır.

Viscum album bitkisinin çok fazla zararı ve yan etkisi bulunmaktadır. Öncelikle kullanılacak olan bitkinin güvenilir olan yerlerden temin edilmesi gerekir çünkü yan etkileri bulunmaktadır. Bunlar:

Bulantı, kusma, ishal, alerjik reaksiyonlar, baş dönmesi ve düşük tansiyon olası yan etkilerden bazılarıdır.

Kanser hastaları için doğal takviye olarak kullanılsa da enjeksiyon bölgesinde ağrı ve iltihaplanmaya neden olabilir. 

Çocukların, hamile veya emziren kadınların kullanılması önerilmez. 

Reçeteli ilaç kullanımınız var ise ökse otu kullanmadan önce doktora başvurulması gerekir.

Antikoagülanlar, antidepresanlar, kalp hastalığı veya yüksek tansiyon tedavisinde kullanılan ilaçlar ile etkileşime geçebildiğinden ilaçlar ile kullanılmaması gerekir

Viscum album hikayesi ise şöyledir:

Eski çağlarda yaşayan Kuzey Avrupa’daki Druidler ve diğer Pagan milletleri; ökse otunun meşe ağaçlarına sarılı olmasından dolayı bitkiye karşı büyük saygı duymuşlardır. Bitkinin tuhaf bir şekilde toprakta değil de ağaçların üzerinde yetişmesi çeşitli halklar arasında bitkiyi ilginç hale getirmiştir. Pagan inancında ökseotunun insanı kötü ruhlardan ve kötülükten koruduğuna inanılırmış. 

O tarihten günümüze ökse otuna duyulan bu saygı Hıristiyan geleneği olan Noel’de kapı girişlerine ökse otu asma ritüeline dönüşmüştür. Aynı zamanda bitkinin filizleri konukseverliği simgelemektedir.