Agrimonia eupatoria L. (Koyun Otu)

Agrimonia eupatoria Rosaceae (Gülgiller) familyasına ait olan, Alman gülünün yeğeni olarak da bilinen Koyun otu aslında gülgiller ailesinin içerisinde görünüşünden ötürü en az dikkat çeken üyedir.

Ülkemizde kasık otu, fıtık otu, kızıl yaprak/ kızıl otu kuzu pıtrağı, eğir otu olarak da bilinen isimleri olan Koyun otunun anavatanı bilinmemek ile birlikte doğal olarak Avrupa ve Asya'da yetişmektedir. Sulak ortamlarda, çayırlarda, yol kenarlarında, kili zengin topraklarda, zayıf otlaklarda yayılım gösteren Koyun oyu ülkemizde neredeyse her bölgede yetişmektedir.

Agrimonia eupatoria bitkisinin kullanımı toprak üstü kısımları ile sağlanmaktadır.

20cm ile 1m arasında boylanabilen Koyun otu çok yıllık otsu bir bitkidir. Taban yapraklar rozet biçimindedir. Yapraklar koyu yeşil renkte kenarları dişli ve tamamı tüylü yapıdadır. Bitkinin tepesinde yoğun salkımlar halinde çiçekler bulunur. Çiçekler kayısıya benzer bir koku yayarlar. Çiçeklerden oluşan "pıtak" adı verilen meyveleri dikenlidir ve bu dikenler bitkiyle temas halinde tohumlarını yapıştırır. Bu sayede tohumlar çevreye yayılır. 

Agrimonia eupatoria güneşli veya yarı güneşli alanlardan hoşlanır. Genellikle killi ya da alkali topraklarda daha iyi gelişim gösterir ancak her yerde yetişmeye müsait bir bitkidir. Özellikle istediği bir yetişme ortamı yoktur.

Agrimonia eupatoria faydalarını şu şekilde sıralayabiliriz:

İdrar söktürücüdür. Böbrek, mesane ve idrar yolları rahatsızlıklarına karşı etkili olur.

Safra söktürücüdür. Sindirimi kolaylaştırıp mideyi rahatlatır.

Doku ve damar büzücüdür. Peklik verir. Çocuklarda diyareyi keser.

Bedeni güçlendirici ve rahatlatıcı acı bir toniktir.

Güçlü bir antioksidan olduğu için hücre yenileyici özelliği vardır. Bağışıklık sistemini güçlendirir. Hazımsızlığa iyi gelir ve sindirim sisteminin düzenli çalışmasını sağlar.

Karaciğer fonksiyonlarını iyileştirici özelliği bulunur. Kuru öksürüğü geçirir, boğaz ağrısını giderir, farenjit ve anjine karşı faydalıdır. 

Bademciklerdeki şişmelere karşı gargara olarak kullanımı tavsiye edilir.

Romatizma ağrıları için kullanımı oldukça yaygındır. Enfeksiyonların giderilmesinde etkilidir. Ateş düşürücü etkisi vardır. Boğaz enfeksiyonları için tavsiye edilir

Sesini kullanan kişilerin (sunucu, tiyatrocu ve şarkıcı gibi) seslerini açmalarında koyun otu gargarasının büyük yardımcı olur.

Bitkiden yapılan merhemler varislere karşı kullanılmaktadır.

Kadınlardaki vajinal akıntıyı azalttığı bilinmektedir.

Gözlere iyi geldiği bilini ve göz nezlesinde kullanılabilir.

Merhemi hazırlanıp baldır çıbanlarına kullanabilir bu çıbanlara karşı etkili bir yöntemdir 

Agrimonia eupatoria çiçek ve yaprakları yaz aylarında toplanır, iyi havalandırılmış gölgelik bir alanda kurutulur.

1 litre su başına yarım avuç çiçek ve yaprak konulacak şekilde kaynatılır. Gün içerisinde 2-3 fincan tüketilebilir. Kokulu ve açık şarap renginde açığa çıkan içecek kuzey ülkelerinde "kuzey çayı " ya da "ağaç çayı" olarak da bilinir ve sıkça tüketilir. Bu çay idrar söktürücü, kurt döktürücü, yorgunluk giderici faydalar sağlamaktadır.

Koyun otu ile mikropları temizlemek ve yararlı iyileştirmek için şarap ile pansuman yapılabilir. Kırmızı şarap içerisine bir miktar kurutulmuş Koyun gözü atılır ve yaklaşık 5 dakika kaynatılır. Dinlenmeye bırakılır. 

Anjine, pamukçuk, larenjit ve diğer ağız enfeksiyonlarına karşı bal ile karıştırılarak gargara yapılabilir.

 

Agrimonia eupatoria bileşiminde acı madde, müsilaj, tanen ve phytosterol barındırır. Bitkinin toksik etkisinin olup olmadığı bilinmemektedir. 

Cins adı Antik Yunanca “gelincik” anlamına gelir.