Hypericum perforatum L. (Sarı Kantaron)

Hypericum perforatum  yani Sarı Kantaron bitkisi önemli tıbbi aromatik bitkilerinden birisidir.
Kullanılan en yaygın ismi Sarı Kantaron olmasına karşılık Mayasıl otu, Kılıç Otu Binbirdelik Otu, Kan Otu, Püren veya Koyunkıran olarak da bilinmektedir. 
Hypericaceae (Sarı Kantarongiller) familyasına ait olan Sarı Kantaron bitkisinin Anavatanı Avrupa, Kuzey Afrika ve Batı Asya olsa da esasen dünyanın bir çok bölgesinde bulunmaktadır.

Hypericum perforatum kullanımı toprak üstü kısımlarının tamamı toplanarak sağlanır.
30 ile 100 cm arasında boy yapan çok yıllık otsu bir bitkidir. Dallar basık bir taban etrafında kümelenmektedir. 1-2 cm uzunluğunda sapsız yaprakları bulunur. Yaprak renkleri yeşil-sarıdır. Yapraklarda glandüler (bezsi) doku noktaları vardır ve ışık tutulduğunda göze çarparlar. Sarı kantaron bitkisinin çiçek boyu 2,5 cm'dir. 5 adet taç yaprak ve çanak yaprağı bulunur. Çiçekler üst dalların uçlarında 5-10 adet olarak bulunur. Çiçek rengi parlak sarıdır.

Polen taneleri elips şekilde bulunur. Siyah, parlak ve pürüzlü yapıda tohumları vardır.

Deniz seviyesinden, 2500 m‘ye kadar olan alanlarda doğal olarak yetişmektedir.

Soğuğa dayanaklı bir bitkidir. Sıcak ve güneşli zamanlar bitkide etkin gelişimin önemli faktörlerindendir. Özel olarak bir toprak isteği bulunmaz bu nedenle fakir topraklarda da yetişebilir ancak yabancı otlardan arındırılmış, zengin ve humuslu topraklarda daha iyi gelişim gösterir. Özellikle vejetasyon döneminde sulama önemlidir. Sarı kantaronda etken maddenin en fazla olduğu dönem tam çiçeklenme dönemidir o nedenle çiçekler açtığında toprak üstü kısımlar toplanmalıdır. Hasat Haziran ayında başlar ve Eylül ayına kadar devam eder. Hem tohum ile hem de gövde çeliği ile üretilir.

Hypericum perforatum toprak üstü toplanarak kurutulduktan sonra kullanılır. Kullanım alanları ise şu şekildedir:

Gıda Sektöründe: Sarı kantaron yağı ve çayı tüketilir. Piyasada sarı kantaron yağı ve çayı hazır paketler olarak bulunuyor olsa da aktarlardan kurutulmuş olarak temin edilip çayı yapılabilir. Bitkinin çayı yerine (Daha çok Avrupa ve Amerika'da) kantaron ekstresi de kullanılmaktadır. Kapsül olarak satılır.

Tıp Sektöründe:

İltihap önleyici etkileri vardır bu sebepten vücutta oluşan iltihaplanmaların ve yaraların hızla iyileşmesini sağlar. Bu sayede boğaz, yutak, deri ve mukoza zarının iltihaplanmasına neden olan bakteriyel ve viral enfeksiyonların tedavisinde kullanılır.

Egzama ve varis gibi cilt rahatsızlıklarına karşı etilidir.

İştah açıcıdır, hazmı kolaylaştırır ve mide rahatsızlıklarına iyi gelir.

Aynı şekilde sindirim düzenleyicidir, gastrit sorununu giderir.

Antiseptik özelliktedir.

Kansere karşı etkisi, kanserli hücrelerin büyüyüp çoğalmasını engellemesidir.

Hormonları düzenlemekte ve hormonların düzenli salgılanmasında destekleyicidir.

Bu sayede kadınlarda adet döneminde yardımcıdır. Adet sancılarını dindirir ayrıca menopoz döneminde de kullanılması tavsiye edilir.

Sarı Kantaron bitkisi aynı zamanla vücut ağrılarının azalmasında (özellikle baş ağrısı ve bel ağrısı) önemli rol oynar. Romatizmal ağrıyı hafifletir.

Doğal antidepresandır bu sayede sinirleri yatıştırır ve sakinlemeyi sağlar.

Stres kaynaklı uykusuzluğu giderir, kaygı ve korku gibi psikolojik hislerin azalmasını sağlamaktadır.

Mutluluk hormonu salgılar.

Antioksidan ve antiinflamatuvar özellikleri bulunan ve bu sayede cilt dostu olan Sarı kantaron bitkisi ciltteki sivilceleri, sivilce izlerini giderir ve parlaklık sağlar

Güneş yanığı gibi cilt lekelerinin giderilmesini sağlar.

Hypericum perforatum zararlarına gelirsek:

Hamilelerin kullanılması önerilmez.

Antiderpresan kullanan hastaların Sarı Kantaron bitkisini kullanmadan önce doktora danışmalıdır.

Kan basıncını etkileyen madde içerdiği için Kantaron bitkisi yüksek tansiyona sebep olabilir.

Işığa karşı hassasiyet oluşturur bu nedenle bitki kullanımı sırasında ışıklı ortamlarda bulunulmamalıdır.

Ayrıca ışığa karşı duyarlılık oluşturduğu için zehirli otlar sınıfına konulmaktadır(Veterinerlik kaynaklarında)

Sindirim bozukluklarına sebep olur.

Kişiye göre alerjik reaksiyonlar meydana gelebilir.

Çeşitli ilaçlar ile etkileşime girebildiğinden ilaç tedavisi alan hastaların hekimlere danışmadan bu bitkiyi kullanması önerilmez.(Özellikle HIV ilaçlarındaki etken maddeler ile etkileşime girmektedir.)

Doğum kontrol haplarını etkisizleştirdiği içim gebeliğe sebep olur bu nedenle doğum kontrol hapı kullananların Sarı Kantaron kullanması sakıncalıdır.

Organ nakli yaptırmak isteyenlerin kullanması önerilmez çünkü doku reddine sebep olabilir.

Aşırı saç dökülmesine yol açar.

Hypericum perforatum / Sarı Kantaron bitkisinin hikayesi şu şekildedir:

Sarı kantaron (H. perforatum) türünün 2000 yılı aşkın süredir tıbbi amaçlarla kullanıldığı bilinmektedir. Bu türün çeşitli iç ve dış rahatsızlıkları tedavi etmek için bitkisel bir ilaç olarak kullanılması, eski Yunanlıların zamanına kadar uzanmaktadır. O zamandan beri dahilen anksiyete ve depresyon; haricen de kesikler ve yanıklar için popüler bir tedavi yöntemi olarak kullanılmıştır.

Antik çağlarda doğaüstü özelliklere sahip olduğuna inanılan H. perforatum türünün cins ismi olan Hypericum, Yunanca bir kelime olan “υπερεικον” (upereikon) sözcüğünden gelir. "Υπερ" sözcüğü "yukarı", "εικων" sözcüğü ise "ikon" anlamına gelmektedir: Upereikon, Antik Yunanlılar tarafından kötü ruhları uzaklaştırmak için yüksek yerlere asılan dini figürlere verilen isimdir.

Türün belirleyici adı olan "perforatum" ise, bitki ışığa tutulduğunda yaprak ve çiçeklerinde görülen saydam salgı bezlerinin oluşturduğu delikli görünümden dolayı "delikli" anlamına gelen "perforated" kelimesinden türemiştir.